چین، دومین اقتصاد بزرگ جهان، با چالشی جدی روبروست که می‌تواند آینده این کشور را دگرگون کند، جمعیتی که به سرعت در حال پیر شدن و کاهش است.

به گزارش واشینگتن پست بر اساس آخرین داده‌ها، نرخ زاد و ولد چین در سال گذشته با کاهشی حدود ۵.۷ درصدی به ۶.۳۹ تولد در هر هزار نفر رسیده‌است. این کاهش چشمگیر به حدی بوده که در سال ۲۰۲۲، برای اولین بار از زمان «جهش بزرگ» مائو تسه تونگ، تعداد مرگ و میرها از تعداد تولدها پیشی گرفته‌است.

نرخ باروری کل چین در حال حاضر حدود ۱.۰ است، که این کشور را تقریبا در همان رده کشورهای کم زاد و ولد مانند کره جنوبی و ژاپن قرار می‌دهد. اما برخلاف این کشورها، چین قبل از اینکه به سطح بالایی از ثروت دست یابد، با سرعت در حال پیر شدن است.

پیامدهای اقتصادی پیری جمعیت

برخی پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که جمعیت چین می‌تواند تا سال ۲۱۰۰ به کمتر از نصف کاهش یابد. این کاهش شدید جمعیت می‌تواند پیامدهای گسترده‌ای برای اقتصاد چین که به عنوان «کارخانه جهان» شناخته می‌شود، داشته باشد. کمبود نیروی کار، کاهش تولید و فشار بر سیستم‌های تامین اجتماعی از جمله چالش‌هایی‌‌اند که چین با آن‌ها روبرو خواهد‌شد.

چین در پاسخ به این بحران، اعطای فرزندخواندگی نوزادان چینی به خارجی‌ها را متوقف کرده‌است، اقدامی که به برنامه‌ای ۳۰ ساله پایان داده و خانواده‌های آمریکایی منتظر فرزندخواندگی را سردرگم کرده‌است.

اقدامات دولت چین برای مقابله با بحران جمعیتی

دولت چین قوانین جدیدی را پیشنهاد کرده تا ثبت ازدواج برای زوج‌های چینی آسان‌تر و طلاق دشوارتر شود. همچنین افزایش سن بازنشستگی که در حال حاضر ۶۰ سال برای مردان و ۵۰-۵۵ سال برای زنان است را در دست اجرا دارد.

علاوه بر این، دولت مشوق‌هایی مانند معافیت‌های مالیاتی، مرخصی، کمک‌های لقاح مصنوعی و پرداخت‌های نقدی را برای تشویق زوج‌ها به فرزندآوری بیشتر ارائه کرده‌است. اما تا به حال، این تلاش‌ها نتیجه چندانی نداشته و زنان چینی متقاعد به فرزندآوری بیشتر نشده‌اند.

پذیرش مهاجر

یکی از راه‌حل‌های بالقوه برای این بحران، افزایش مهاجرپذیری است اما آمارها نشان می‌دهند که در حال حاضر، جمعیت مهاجر چین کمتر از ۱ درصد کل جمعیت این کشور است.

چین، ژاپن و کره جنوبی با کشورهایی مانند فیلیپین، ویتنام و اندونزی احاطه شده‌اند که جمعیت رو به رشد و نیروی کار جوان دارند. در مقیاس بزرگ‌تر، قاره آفریقا با میانگین سنی ۱۹ سال در مقایسه با میانگین سنی حدود ۳۹ سال در چین، منبع عظیمی از نیروی کار جوان محسوب می‌شود. پیش‌بینی می‌شود که تا حدود سال ۲۰۳۵، جمعیت در سن کار آفریقا از مجموع جمعیت در سن کار جهان بیشتر شود.

اما موانع فرهنگی و سیاسی قابل توجهی بر سر راه پذیرش مهاجران در چین وجود دارد. ایده خلوص نژادی و فرهنگی در این کشور بسیار قوی است و گاه به بیگانه‌هراسی و خصومت نسبت به خارجی‌ها منجر شده‌است. این مساله در طول همه‌گیری کووید-۱۹ به وضوح مشاهده شد، زمانی که خارجی‌ها، به ویژه آفریقایی تبارها، با تبعیض و طرد اجتماعی مواجه شدند.

به عنوان مثال، زمانی که وزارت دادگستری چین حدود چهار سال پیش پیشنهاد داد که خارجی‌ها راحت‌تر بتوانند اقامت دریافت کنند، واکنش‌های آنلاین به شدت منفی بود. یک پست با عنوان «چین کشور مهاجرها نیست» بیش از ۴ میلیارد بازدید داشت.

دولت این کشور نگران تاثیر افزایش حضور خارجی‌ها بر ثبات اجتماعی و کنترل حکومتی است. رهبران این کشور بر حفظ هویت فرهنگی چین تاکید دارند. شی جین پینگ رییس‌جمهور چین در ۲۰۱۷ در دیدار از شهر ممنوعه پکن همراه دونالد ترامپ، رییس جمهور وقت آمریکا، گفت: «ریشه‌های ما به ۵۰۰۰ سال پیش برمی‌گردد. ما خود را نوادگان اژدها می‌دانیم».

با نگاهی به بخش‌هایی از اروپا و ایالات متحده که در آن افزایش مهاجرت باعث واکنش‌های مردم‌گرایانه ضد مهاجر شده‌است، چین ممکن است از دنبال کردن همان مسیر برای حل مشکل جمعیتی خود بیزار باشد.

چین با معادله‌ای پیچیده روبروست. از یک سو، بحران جمعیتی که آینده اقتصادی کشور را تهدید می‌کند. از سوی دیگر، راه‌حل آشکار یعنی پذیرش مهاجران که با موانع جدی فرهنگی و سیاسی مواجه است. این در حالی است که تاکنون حاکمان چین نشان داده‌اند که حفظ کنترل را بر هر چیز دیگری، حتی رشد اقتصادی، ترجیح می‌دهند.