آنالنا بربوک، وزیر خارجه آلمان، عصر جمعه ۱۱ آبان اعلام کرد هر سه سرکنسولگری ایران در شهرهای فرانکفورت، مونیخ و هامبورگ بسته می‌شود. بربوک با انتقاد از وضع حقوق بشر در ایران دلیل این تعطیلی را اعتراض به جان‌باختن جمشید شارمهد، شهروند ایرانی-آلمانی دانست که او آن را اعدام خواند.
اظهارات وزیر خارجه آلمان در همان ابتدا تعجب بسیاری از فعالان سیاسی، حقوق بشر و رسانه‌ها را برانگیخت چرا که سه هفته پیش از آن، بوریس راین، وزیر اول ایالت هسن، ایالتی که سرکنسولگری ایران در فرانکفورت در آنجا قرار دارد، خواستار آن شده بود که در اعتراض به نقض حقوق بشر از سوی مقامات جمهوری اسلامی، سرکنسولگری‌های ایران در آلمان تعطیل شوند.
راین پیشنهاد کرده بود بستن سرکنسولگری ایران در فرانکفورت می‌تواند نقطه آغاز مناسبی برای این روند باشد.
اما وزیر خارجه فمینیست آلمان با این استدلال که ممکن است جمهوری اسلامی سفارت این کشور را در تهران تعطیل کند و ارتباط دولت آلمان با ایران و به طور خاص جامعه مدنی آن قطع شود، این پیشنهاد را رد کرده بود.
به هر حال، علی‌رغم چالش‌های بی‌شمار میان تهران و برلین بر سر موضوعاتی چون سرکوب معترضان و مخالفان در ایران، اقدامات خصمانه علیه یهودیان و منافع اسرائیل در آلمان، به گروگان گرفتن اتباع آلمان، جاسوسی و حملات سایبری به تاسیسات علمی و نظامی آلمان، کشته‌شدن جمشید شارمهد نقطه پایان شکیبایی آلمانی‌ها در مقابل جمهوری اسلامی بود.
سرنوشت سه سرکنسولگری ایران در آلمان
بر اساس آنچه که از منابع معتبر به دست ایران اینترنشنال رسیده است مقامات آلمان طی یک یادداشت رسمی تعطیلی این سه سرکنسولگری را بر اساس ماده ۴۵ کنوانسیون وین در امور دیپلماتیک به تهران اعلام کرده‌اند.
علی‌رغم اعلام این تصمیم از سوی وزیر خارجه آلمان، اما به نظر می‌رسد مقامات جمهوری اسلامی آن‌را را باور نداشته و تا روز دوشنبه ۱۴ آبان امیدوار بودند که این تصمیم تغییر کند. اسماعیل بقایی در نشست خبری هفتگی خود گفته بود هنوز هیچ دیپلماتی اخراج نشده است. اما تصمیم اخراج دیپلماتهای سرکنسولگری‌های ایران در برلین گرفته شده است.
یک منبع آگاه در دولت فدرال آلمان به ایران اینترنشنال گفت: «واضح است که این سه سرکنسولگری باید در اسرع وقت بسته شوند.»
با این حال حسین علیزاده دیپلمات سابق ایرانی معتقد است اتفاقات اخیر میان تهران و برلین از دیدگاه دیپلماتیک به معنی سردی در روابط است.
او گفت: «مقامات آلمانی در مقطع کنونی قصدی برای قطع رابطه با جمهوری اسلامی ندارند چرا که از یکسو فقط به تعطیلی سرکنسولگری‌ها بسنده کرده و از سوی دیگر هیچ یک از دیپلماتهای ایرانی را «عنصر نامطلوب» اعلام و اخراج نکرده‌اند.»
این دیپلمات ایرانی با این حال معتقد است ایجاد تنش در روابط تهران-برلین دور از ذهن نیست اما تا رسیدن به مقطعی که سطح روابط از سفیر به کاردار کاهش یابد همچنان فاصله وجود دارد.
سرکنسولگری‌ها چه زمان پلمب و دیپلمات‌ها چه زمانی اخراج می‌شوند؟
باید گفت که تعطیلی کنسولگری‌ها به سادگی در یک شب قابل انجام نیست. زیرا ممکن است، شهروندان غیر ایرانی برای دریافت ویزا به آنجا مراجعه کرده و گذرنامه‌های خود را تحویل داده باشند و طبیعی است که این افراد باید گذرنامه های خود را پس بگیرند. برای این کار به زمان نیاز است.
همچنین از نظر عرف دیپلماتیک، به کشور اعزام کننده (ایران) فرصتی داده می‌شود تا کنسولگری را تخلیه کند. این شامل فعالیت‌هایی مانند از بین بردن یا بازگرداندن اسناد به کشور اعزام کننده می‌شود.
از آن‌جایی که ارتباط مراکز دیپلماتیک از طریق دستگاه‌ها و تجهیزات رمزنگاری انجام می‌شود بنابراین در صورت لزوم، این تجهیزات باید جمع آوری شوند تا در اختیار افراد غیر مجاز قرار نگیرد. این امر به این دلیل است که سرویس‌های اطلاعاتی خارجی (در اینجا آلمان) نتواند به سیستم‌های داخلی کنسولگری نفوذ کنند و به پیام‌های دیپلماتیک آنها دسترسی پیدا کنند.
حسین علیزاده در خصوص زمان آغاز روند تعطیلی سرکنسولگری‌های ایران با اشاره به اینکه از زمانی ارسال یادداشت رسمی به وزارت امور خارجه کشور اعزام کننده (ایران)، روند کار تعطیلی هم آغاز می‌شود گفت در حالت معمول، چند هفته زمان در نظر گرفته می‌شود.
او با این حال معتقد است نه آلمان و نه جمهوری اسلامی تمایلی برای قطع روابط ندارند. به ویژه آن‌که مقامات جمهوری اسلامی روایت جدیدی درباره مرگ آقای شارمهد ارائه کرده و گفته‌اند او بر اثر سکته درگذشته است.
از دیدگاه این دیپلمات پیشین ایرانی، تغییر روایت مرگ جمشید شارمهد از سوی مقامات جمهوری اسلامی ارسال این علامت به برلین است که آنها هم تمایلی ندارند سطح روابط به مرحله تنش برود اما با این حال بازگشت روابط به حالت قبل حداقل در میان مدت و کوتاه مدت بعید به نظر می‌رسد.
این نخستین بار نیست که اماکن دیپلماتیک جمهوری اسلامی در سال‌های پس از انقلاب سال ۱۳۵۷ از سوی کشور میزبان تعطیل می‌شوند.
دولت کانادا در ۱۷ شهریور سال ۱۳۹۱ با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد رژیم حاکم بر ایران را به عنوان بزرگترین تهدید برای صلح و امنیت جهانی و بزرگترین ناقض حقوق بشر می‌داند و به همین علت ضمن قطع روابط سیاسی، دیپلماتهای ایرانی را عنصر نامطلوب دانسته، آنها را اخراج کرده و همه اماکن دیپلماتیک ایران در این کشور را نیز می‌بنند.
دولت آلبانی هم که میزبان اعضای شورای ملی مقاومت (مجاهدین خلق) است، ۱۹ شهریور ۱۴۰۱ ضمن اخراج دیپلماتهای ایرانی، سفارت و کنسولگری جمهوری اسلامی را در این کشور تعطیل کرد.
علت قطع روابط تیرانا و تهران حملات سایبری به زیر‌ساخت‌های دیجیتال آلبانی اعلام شد.
این در حالی است که یک بار هم در ماجرای ترور در رستوران میکونوس و محکوم شدن مقامات جمهوری اسلامی به تروریسم دولتی، نه فقط آلمان بلکه ۱۴ کشور اروپایی دیگر هم سفرای خود را از تهران فراخواندند.
مرحله بعدی چه خواهد بود؟
پس از تعطیلی ۵۲ مرکز اسلامی در آلمان، حالا سه سرکنسولگری ایران که بر اساس گزارش‌های متعدد نهادهای اطلاعاتی آلمان به شناسایی مخالفان و جاسوسی از آنها می‌پرداختند، تعطیل شده‌اند.
به نظر می‌رسد این روند همچنان ادامه خواهد داشت. زیرا حالا نام جامعه المصطفی، یکی دیگر از نهادهای وابسته به جمهوری اسلامی در آلمان مطرح است که گفته شده در پوشش یک نهاد علمی در جذب جاسوس و افرادی برای حملات خرابکارانه فعال است.
دستگاه‌های اطلاعاتی آلمان هفتم آبان ۱۴۰۳ اعلام کردند فهرستی ۷۰۰ نفره از افرادی را در اختیار دارند که با جامعه المصطفی در برلین ارتباط دارند.
اداره فدرال حفاظت از قانون اساسی آلمان در حال بررسی ارتباط این مرکز دانشگاهی با نیروی قدس سپاه پاسداران و فعالیت‌های آن در جذب جاسوس و همکار برای جمهوری اسلامی است.